Đầu báo khói là thiết bị phát hiện và báo cháy sớm nhờ khả năng nhận biết khói sinh ra từ đám cháy, đóng vai trò quan trọng trong hệ thống báo cháy tự động.
Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả hoạt động tối ưu của đầu báo khói, Cục cảnh sát PCCC và Cứu nạn cứu hộ đã đưa ra những khuyến cáo quan trọng khi thiết kế và bố trí lắp đặt thiết bị này.
Đầu báo khói là gì? Phân loại đầu báo khói
Đầu báo khói là thiết bị tự động, được thiết kế nhằm mục đích phát hiện sớm sự xuất hiện của khói và sự thay đổi nồng độ khói. Đầu báo cháy báo khói sẽ nhanh chóng kích hoạt hệ thống báo cháy khi nồng độ khói vượt quá ngưỡng cài đặt.
Theo nguyên lý hoạt động, đầu báo cháy khói được phân thành 4 loại cơ bản:
- Đầu báo khói ion: Đây là loại đầu báo cháy báo khói nhạy cảm với các sản phẩm cháy có khả năng tác động tới các dòng ion hoá bên trong đầu báo.
- Đầu báo khói quang: Loại đầu báo khói nhạy cảm với các sản phẩm cháy có khả năng ảnh hưởng đến sự hấp thụ bức xạ hay tán xạ trong vùng hồng ngoại và/hoặc vùng cực tím nhìn thấy được của phổ điện từ.
- Đầu báo khói tia chiếu: Loại đầu báo cháy báo khói có hai bộ phận chính là phát và thu tia sáng, tác động khi nồng độ khói đạt ngưỡng giữa các bộ phận này.
- Đầu báo khói kiểu hút chủ động: Đây là loại đầu báo cháy sớm, chủ động hút không khí từ khu vực bảo vệ đến thiết bị để phân tích và phát hiện cháy sớm. Mỗi miệng hút tương đương như một đầu báo cháy khói. Đầu báo khói hút chủ động phù hợp cho các phòng lạnh (nhiệt độ thấp) hoặc các khu vực yêu cầu cao về báo cháy.
Lưu ý khi thiết kế, lắp đặt đầu báo khói
Khi thiết kế cần nghiên cứu, tuân thủ các quy định theo TCVN 5738: 2021 Phòng cháy chữa cháy - Hệ thống báo cháy tự động – Yêu cầu kỹ thuật . Để nâng cao hiệu quả hoạt động của thiết bị báo cháy, khi thiết kế và lắp đặt đầu báo khói, chủ đầu tư, đơn vị tư vấn, người dùng cần lưu ý:
Lựa chọn đầu báo khói theo các yếu tố về tính chất cháy và môi trường
- Đầu báo khói thông thường phù hợp lắp đặt ở môi trường nhiều thiết bị điện tử, vật dụng dễ cháy...
- Đối với môi trường đặc thù có độ ẩm cao, nhiều côn trùng nên sử dụng đầu báo khói có tính năng chống bụi, chống côn trùng tấn công, chống nhiễu.
- Đối với môi trường hiện tượng cháy không rõ ràng nên sử dụng đầu báo khói – nhiệt kết hợp để hạn chế tình trạng báo cháy giả.
- Đối với môi trường có nguy hiểm về nổ phải sử dụng các đầu báo cháy có khả năng chống nổ.
Đảm bảo khoảng cách lắp đặt và diện tích bảo vệ
- Các đầu báo cháy khói được lắp dưới trần nhà hoặc mái nhà. Trong trường hợp không lắp được trên trần nhà hoặc mái nhà cho phép lắp trên dầm, xà, cột hoặc treo các đầu báo cháy trên dây dưới trần nhà nhưng bảo đảm các điều kiện theo quy định tại mục 6.4 TCVN 5738: 2021 Phòng cháy chữa cháy - Hệ thống báo cháy tự động – Yêu cầu kỹ thuật.
- Phải lắp đặt bổ sung đầu báo cháy khói ở bên dưới cấu trúc có chiều cao lớn hơn 0,4 m tính từ trần nhà đến vị trí thấp nhất của phần nhô ra và chiều rộng lớn hơn hoặc bằng 0,75 m. Trường hợp trần nhà có những phần nhô ra về phía dưới từ 0,08 m đến 0,4 m thì việc lắp đặt đầu báo cháy tự động được tính như trần nhà không có các phần nhô ra nói trên nhưng diện tích bảo vệ của một đầu báo cháy tự động giảm 25 %. Trường hợp trần nhà có những phần nhô ra về phía dưới trên 0,4 m và độ rộng nhỏ hơn 0,75 m thì việc lắp đặt đầu báo cháy tự động được tính như trần nhà không có các phần nhô ra nói trên nhưng diện tích bảo vệ của một đầu báo cháy tự động giảm 40 %.
- Khi lắp đặt đầu báo cháy khói kiểu điểm tại các khu vực có chiều rộng dưới 3 m, hoặc dưới sàn nâng hoặc trên trần treo và trong các không gian khác có chiều cao dưới 1,7 m, khoảng cách giữa các đầu báo cháy quy định tại Bảng 1 (TCVN 5738: 2021 Phòng cháy chữa cháy - Hệ thống báo cháy tự động – Yêu cầu kỹ thuật) được phép tăng 1,5 lần.
- Đầu báo cháy khói khi lắp đặt trên trần nhà cho phép được sử dụng để bảo vệ không gian bên dưới trần treo hở, nếu đáp ứng được đồng thời các điều kiện theo quy định tại mục 6.7 TCVN 5738: 2021 Phòng cháy chữa cháy - Hệ thống báo cháy tự động – Yêu cầu kỹ thuật;
- Số đầu báo cháy tự động loại thụ động lắp trên một kênh của hệ thống báo cháy phụ thuộc vào đặc tính kỹ thuật của trung tâm báo cháy nhưng diện tích bảo vệ của mỗi kênh không lớn hơn 2000 m2 đối với khu vực bảo vệ hở và 500 m2 đối với khu vực bảo vệ kín. Các đầu báo cháy tự động phải sử dụng theo yêu cầu kỹ thuật, tiêu chuẩn và tài liệu kỹ thuật của đầu báo cháy tự động do nhà sản xuất công bố và có tính đến điều kiện môi trường nơi cần bảo vệ;
- Trong trường hợp trung tâm báo cháy không có chức năng chỉ thị địa chỉ của từng đầu báo cháy tự động, các đầu báo cháy tự động lắp đặt trên một kênh cho phép kiểm soát đến 20 căn phòng hoặc khu vực trên cùng một tầng nhà có lối ra hành lang chung nhưng ở phía ngoài từng phòng, từng khu vực phải có đèn chỉ thị về sự tác động báo cháy của bất cứ đầu báo cháy nào được lắp đặt trong các phòng, khu vực đó đồng thời phải bảo đảm yêu cầu của Điều 6.8 (TCVN 5738: 2021 Phòng cháy chữa cháy - Hệ thống báo cháy tự động – Yêu cầu kỹ thuật). Trường hợp căn phòng có cửa kính hoặc vách kính với hành lang chung mà từ hành lang nhìn được vào trong phòng qua vách kính hoặc cửa kính thì cho phép không lắp đặt các đèn chỉ thị ở phía ngoài căn phòng đó.
- Khoảng cách từ đầu báo cháy đến mép ngoài của miệng thổi của các hệ thống thông gió hoặc hệ thống điều hòa không khí không được nhỏ hơn 1 m. Không được lắp đặt đầu báo cháy trực tiếp trước các miệng thổi trên. Việc lắp đặt đầu báo cháy phải được thực hiện sao cho các thiết bị gần đó (ống, ống dẫn khí, thiết bị, v.v.) không cản trở tác động từ hiện tượng của sự cháy lên các đầu báo cháy và các nguồn bức xạ ánh sáng, nhiễu điện từ không ảnh hưởng đến việc hoạt động của đầu báo.
- Diện tích bảo vệ của một đầu báo cháy khói, khoảng cách tối đa giữa các đầu báo cháy khói với nhau và giữa đầu báo cháy khói với tường nhà phải xác định theo Bảng 1 (TCVN 5738: 2021 Phòng cháy chữa cháy - Hệ thống báo cháy tự động – Yêu cầu kỹ thuật) nhưng không lớn hơn các trị số ghi trong điều kiện kỹ thuật và tài liệu kỹ thuật của đầu báo cháy khói.
Bảng 1 - Quy định lắp đặt đầu báo cháy khói kiểu điểm:
- Các đầu báo cháy khói tia chiếu được sử dụng cho các khu vực bảo vệ có độ cao đến 21 m. Khoảng cách giữa các tia chiếu với tường không lớn hơn 4,5 m và giữa các tia chiếu không lớn hơn 9,0 m. Đối với khu vực mái dốc hoặc mái chữ A, khoảng cách trên được xác định theo phương ngang. Khoảng cách từ tia chiếu đến trần phải trong khoảng 0,025 m đến 0,6 m. Cho phép tia chiếu cách trần lớn hơn 0,6 m khi khoảng cách giữa các tia chiếu không lớn hơn 25 % chiều cao lắp đặt của đầu báo cháy khói tia chiếu và khoảng cách giữa tia chiếu với tường không lớn hơn 12,5 % chiều cao lắp đặt đầu báo cháy khói tia chiếu, khi đó khoảng cách của tia chiếu theo phương đứng đến điểm cao nhất của chất cháy không nhỏ hơn 2 m. Khoảng cách tối thiểu và tối đa giữa bộ phát với bộ thu hoặc bộ thu - phát với gương phản xạ được xác định bởi tài liệu kỹ thuật cho các loại đầu báo cháy cụ thể. Khoảng cách tối thiểu giữa các tia chiếu, từ tia chiếu đến tường và các vật thể xung quanh phải được thiết lập theo các yêu cầu của tài liệu kỹ thuật để tránh nhiễu lẫn nhau. Trong khoảng giữa đầu phát với đầu thu hoặc đầu thu - phát với gương phản xạ của đầu báo cháy khói tia chiếu không được có vật chắn che khuất tia chiếu.
- Đầu báo cháy khói kiểu hút phải được lắp đặt theo Bảng 3 (TCVN 5738: 2021 Phòng cháy chữa cháy - Hệ thống báo cháy tự động – Yêu cầu kỹ thuật), tùy thuộc vào loại độ nhạy. Khi lắp đặt ống lấy mẫu ở vị trí có chiều rộng dưới 3 m, dưới sàn nâng hoặc trên trần treo và trong không gian khác có chiều cao dưới 1,7 m, bán kính bảo vệ của lỗ hút trong Bảng 3 có thể tăng thêm 1,5 lần.
Bảng 3 - Quy định lắp đặt đầu báo cháy khói kiểu hút
Bảo dưỡng định kì thiết bị PCCC
Để đảm bảo hoạt động hiệu quả của đầu báo cháy báo khói, người dùng/chủ đầu tư cần tuân thủ quy định về kiểm tra định kì, bảo dưỡng thiết bị. Các công việc bảo trì đầu báo khói bao gồm:
- Làm sạch các cảm biến của đầu báo: Bụi bẩn và các tác nhân gây nhiễu có thể làm giảm độ nhạy của đầu báo khói.
- Kiểm tra tín hiệu của đầu báo cháy với trung tâm báo cháy để đảm bảo ổn định kết nối.
- Kiểm tra các phần tử cảm biến, đảm bảo không bị hư hỏng hay suy giảm hiệu quả sau quá trình sử dụng.
Theo thông tin từ Cục Cảnh sát PCCC & CNCH
Mua đầu báo khói ở đâu?
Nhìn chung, đầu báo cháy báo khói đóng vai trò thiết yếu trong việc phát hiện, cảnh báo sớm đám cháy. Bên cạnh việc tuân thủ thiết kế, lắp đặt đầu báo khói theo đúng tiêu chuẩn, người dùng cần lựa chọn thương hiệu đầu báo khói uy tín.
Huviron Việt Nam là đơn vị phân phối chính hãng các thiết bị báo cháy từ bình dân đến cao cấp, đa dạng các dải sản phẩm phù hợp với đối tượng khách hàng nhà dân, chung cư mini, khách sạn, bệnh viện, resort cao cấp… Các thương hiệu đầu báo khói System Sensor, Morley, đầu báo khói Notifier, đầu báo cháy sớm Faast Flex… được nhiều người tin dùng.